Ένας από τους μεγαλύτερους έλληνες γλύπτες επιστρέφει με νέα δουλειά στην γκαλερί Zivasart
O γλύπτης Γιώργος Σταματόπουλος εργάζεται στο Εθνικό Νοµισµατοκοπείο για λογαριασµό της Τράπεζας της Ελλάδος. Ο ιστορικός τέχνης Γιάννης Κολοκοτρώνης γράφει για αυτόν: «Όλοι µας γνωρίζουµε τον Γιώργο Ʃταµατόπουλο. Ζούµε καθηµερινά µαζί του, τον κουβαλάµε στις τσέπες µας, βρίσκεται στα πορτοφόλια µας, µεσολαβεί στις συναλλαγές µας. Ʃτις διαδικτυακές αναζητήσεις θα τον βρείτε ως γλύπτη και χαράκτη των ελληνικών νοµισµάτων».
Αυτός είναι ο καλλιτέχνης που εκθέτει στην γκαλερί του Νίκου Ζήβα και πραγματικά το πρώτο που θέλω να τον ρωτήσω είναι το πώς διαχειρίζεται αυτή τη συνθήκη. Να έχει σχεδιάσει δηλαδή το ευρώ, να έχει βραβευτεί για τα ευρώ του, αλλά η πλειοψηφία των ελλήνων συµπολιτών µας να μην τον γνωρίζει το ίδιο καλά όσο τον Γιάννη Αντετοκούνµπο! Δεν αναφέρω τυχαία τον Αντετοκούνµπο, τον µεγαλύτερο έλληνα ποπ σταρ. Όλοι διαθέτουμε στην τσέπη μας ένα από τα ευρώ που σχεδίασε ο Γιώργος Σταματόπουλος, παρ’ όλα αυτά, δεν έγινε ποπ σταρ! Γνωρίστε καλύτερα τον γλύπτη και μυηθείτε στη νέα του έκθεση Αναδιατάξεις και Παραλληλίες, προκειμένου να συνειδητοποιήσετε το μέγεθος της τέχνης του αλλά και τη σεμνότητα με την οποία αντιμετωπίζει πρώτιστα από όλους μας, ο ίδιος τον εαυτό του.
Από µικρός είχα έφεση στη ζωγραφική και στο σχέδιο.
Καταλυτικός παράγοντας όµως για την ενασχόληση µε τη γλυπτική ήταν το
µηχανουργείο του πατέρα µου. Κόντρα στις αντιλήψεις της εποχής, που για
να είναι κάποιος επιτυχηµένος και σεβόµενος τον εαυτό του θα έπρεπε να
γίνει γιατρός, δικηγόρος ή µηχανικός, εγώ δήλωνα µάστορας!
Το µηχανουργείο βρισκόταν στο Βοτανικό δίπλα στις
γραµµές του τρένου. Η γλυπτική σχεδόν πάντα ξεκινάει σαν παιχνίδι και
έτσι το είδα και εγώ! Τα τρένα που περνούσαν απέξω αποδείχθηκαν σπουδαίο
εργαλείο για µένα. Έβαζα διάφορα γρέζια από τους τόρνους και άλλα
κοµµάτια µετάλλου πάνω στις γραµµές και περνώντας το τρένο µε τους
δεκάδες τόνους τα πάταγε και έπαιρνα διάφορα τυχαία σχήµατα, που όµως
µου θύµιζαν κάτι και τα διαµόρφωνα κατάλληλα. Βεβαίως πολλά από αυτά
ήταν και τα παιχνίδια µου, που τα έφτιαχνα µόνος µου. Περιττό βέβαια να
πω πως όποιο µηχανικό παιχνίδι έπεφτε στα χέρια µου γινόταν βίδες! Είχα πάντοτε την περιέργεια να δω πώς ήταν µέσα.
Ʃαφώς τότε, στα προεφηβικά µου χρόνια, δεν είχα
καµία υποψία ότι έκανα γλυπτική, φτιάχνοντας τα παιχνίδια µου. Οι
µηχανές ήταν κάτι που ήταν γύρω µου και στο περιβάλλον µου λόγω του
πατέρα µου. Απέξω τις έβλεπες τις περισσότερες φορές βρόµικες και
λαδωμένες (µεταχειρισµένες γαρ), αλλά, µόλις τις άνοιγες, έβλεπες τα
γυαλιστερά τέλεια εξαρτήµατα που έλαµπαν σαν διαµάντια µέσα της.
Απέκτησα από µικρός µεγάλη εξοικείωση µε τα διάφορα εργαλεία και δεν
δυσκολεύτηκα αργότερα στη γλυπτική µου µε αυτά. Πρώτος µου δάσκαλος
βέβαια ο πατέρας.
Τι παρουσιάζετε στη νέα σας δουλειά και τι ακριβώς απαρτίζει, αναπαριστά και συντίθεται στο πεδίο Αναδιατάξεις και Παραλληλίες;
Λοιπόν, προηγουµένως ανέφερα ότι το
νόµισµα είναι ένα χρηστικό αντικείµενο που κουβαλάει κουλτούρα, τέχνη
και αξία, αλλά είναι κάτι που περιορίζει την καλλιτεχνική ελευθερία. Η
ελεύθερη εικαστική µου έκφραση σπάει αυτούς τους περιορισµούς και
επιδίωξή µου είναι η προσωπική µου τέχνη να υπερβαίνει τη νοµισµατική
µου πορεία. Αυτό που παρουσιάζω είναι στην ουσία βιωµατικές εµπειρίες
που σε αυτές δεν θα µπορούσε να λείπει ο επίπονος αγώνας από τις
ατέλειωτες ώρες που χρειάζονται για δηµιουργήσω τα ανάγλυφα που βλέπετε.
Πόσα είναι τα έργα που εκτίθενται στη Zivas, πάνω σε τι υλικά δουλεύτηκαν και τι σηµαίνει ο τίτλος;
Εκτίθενται περίπου τριάντα έργα. Τα κυρία
υλικά µου είναι ο ορείχαλκος, το µάρµαρο, ο ανοξείδωτος χάλυβας, το
plexiglass και οι εποξικές ρητήνες. Ʃε πολλά έργα µου χρησιµοποιώ
φωτισµό µέσω led. Όπως καταλαβαίνετε, τα υλικά είναι τα παραδοσιακά της
γλυπτικής, µιας και πιστεύω ότι τα έργα τεχνης πρέπει να αντέχουν στον
χρόνο και να ξεπερνούν τη βιολογική ηλικία του καλλιτέχνη.
Όπως είπα και πριν, αναδιάταξη σηµαίνει
διαλεκτική µε το παρελθόν και το παρόν ως διδαχή για το µέλλον. Όλα αυτά
παρουσιάζονται άχρονα χωρίς τη λογική αλληλουχία του χρόνου. Τα έχω
διατάξει µε τη δική µου αφηγηµατική στρατηγική.
Οι παραλληλίες είναι κωδικοποιηµένες ανθρώπινες
συµπεριφορές µέσα από µηχανικές και οργανικές συνθέσεις. Για
παράδειγμα, βλέπουµε ένα χέρι µέσα από τα γρανάζια µιας µηχανής, που
παραλληλίζεται µε τις ανθρώπινες σχέσεις µέσα στην κοινωνία. Το
συγκεκριµένο εργο έχει τίτλο «Ποιος κινεί τα νήµατα;». Δεν είναι µια
ερώτηση που συνωµοτικά έχουµε κάνει όλοι µας κάποια στιγµή;
Είναι µια δουλειά που οι ιδέες και το
κατασκευαστικό της µπορεί να ταξινοµηθεί χρονικά σε µια συγκεκριµένη
περίοδο, ή πρόκειται για έργα που τα είχατε δουλέψει µέσα στα χρόνια και
εδώ βρίσκουν την ευκαιρία να παρουσιαστούν υπό τη µορφή µιας ενιαίας
αφήγησης;
Η ιδέα αυτής της δουλειάς γεννήθηκε εδώ και
µια δεκαετία και σιγά σιγά ωρίµασε και ζυµώθηκε µέσα από τις συνθήκες
και τον προβληµατισµό που δηµιούργησαν οι βαθιές κοινωνικές αλλαγές. Μια
λέξη που µε σηµάδεψε βαθιά τα τελευταία χρόνια ήταν η λέξη
«µεταρρυθµίσεις». Ενώ η λέξη αυτή κρύβει µια θετικότητα, στην
πραγµατικότητα έγινε συνώνυµο της καταστροφής. Και επακολούθησε µια
εκκωφαντική σιωπή (αυτό είναι τίτλος σε ένα χαρακτηριστικό έργο µου).
Μια βουβή οργή θα έλεγα που συνεχίζεται ακόµα. Βέβαια πάντα ήθελα πέρα
από το νόµισµα να δηµιουργήσω τη δική µου καλλιτεχνική γραφή. Τελικά
πιστεύω ότι αυτή ήρθε µόνη της µέσα από τα βιώµατά µου.
Παρατηρώ πως οι ανθρώπινες µορφές σας ποικίλουν: Η
Μύρτιδα και άλλες αρχαίες κόρες ή πρόσωπα-µάσκες αρχαίων κούρων σε
γαλήνια διάταξη συγκατοικούν µε σύγχρονες φιγούρες, που βοούν ή
εκφράζουν µια απελπισία, αν διαβάζω καλά τις εκφράσεις των προσώπων.
Ταυτόχρονα, αυτή η συγκατοίκηση αρχαίου κόσµου και του σηµερινού
δηµιουργεί µια απίστευτη πυκνότητα, όλοι αλληλοσυνδέονται µε έναν τρόπο
περίπλοκο, που µόνο εσείς γνωρίζετε τα µυστικά του. Οπότε, αναπόφευκτα,
θα σας ζητήσω να µου ξεδιαλύνεται τα µυστικά και των «χώρων», και των
«διαθέσεων», και των υποκειµένων αλλά και του περιβάλλοντος όπου τα
τοποθετήσατε.
Οι σύγχρονες φιγούρες συµβολίζουν ένα παρόν
που διαµορφώνεται συνεχώς χωρίς να έχει εξωραϊστεί από την πάροδο του
χρόνου, γι’ αυτο είναι πιο συναισθηµατικά φορτισµένες. Οι
µνήµες από τον αρχαίο κόσµο είναι τα αποµεινάρια που έχουν φτάσει σε
εµάς και είναι εξιδανικευµένα. Το σήµερα όµως το ζούµε και το
αισθανόµαστε. Ο αρχαίος κόσµος είναι ο συνδετικός κρίκος µε το σήµερα.
Αυτό το συµβολίζω µε το γεγονός ότι στις ανάγλυφες συνθέσεις µου ο χώρος
είναι πραγµατικά πολύ πυκνός. Τίποτε στη φύση δεν µένει άδειο πάντοτε ο
χώρος από κάτι καταλαµβάνεται. Ο χώρος εδώ καταλαµβάνεται από την
ιστορία. Δηµιουργώ έτσι γλυπτικά ένα συνεχές flash back που το
εµπλουτίζω συνεχώς.
Ένα εµβληµατικό έργο µου θεωρώ ότι είναι και η
Μύρτιδα, χαίρομαι που την αναφέρατε! Ταιριάζει απολύτως στη σηµειολογία
της έκθεσής µου, µιας και το θέµα αντλείται από το γεγονός της ανάπλασης
της µορφής ενός µικρού κοριτσιού της κλασικής εποχής µε βάση το κρανίο
της που βρέθηκε στα έργα του µέτρο, από τον καθηγητή Μανώλη
Παπαγρηγοράκη και την οµάδα του. Η ανάπλαση αυτή του προσώπου της, έτσι
όπως περίπου ήταν στην αρχαιότητα, µε ενέπνευσε µέσω αυτής να έρθω
πρόσωπο µε πρόσωπο µε το παρελθόν. Αυτό ήταν άκρως συναρπαστικό για
µένα, µε αποτέλεσµα να δηµιουργήσω το συγκεκριµένο έργο προς τιµήν της.
Επίσης στα έργα µου υπάρχει και το διττό
στοιχείο. Ίσως έχω επηρεαστεί από τα νοµίσµατα που έχουν πάντα δύο
όψεις. Βλέπετε ότι χρησιµοποιώ το θετικό και αρνητικό, ένα φυσικό
αποτέλεσµα που µου δίνουν τα ανάγλυφα. Ʃυµβολίζω έτσι την ίδια τη ζωή
που έχει δύο όψεις, θετική και αρνητική. Ύλη και αντί ύλη. Δύο
καταστάσεις τόσο ίδιες αλλά και τόσο διαφορετικές!
Από την ώρα της σύλληψης µέχρι τη στιγµή της
πραγµάτωσης και το τελείωµα ενός έργου, ποιο είναι αυτό που, ψυχικά
πρωτίστα και σωµατικά κατόπιν, σας δυσκολεύει περισσότερο;
Ο τρόπος εργασίας µου απαιτεί υποµονή.
Πολλές φορές έχεις το αποτέλεσµα στο µυαλό σου και θέλεις να το δεις
αµέσως! Τα υλικά όµως που χρησιµοποιώ επιβάλλουν τους δικούς τους
ρυθµούς. Το µάρµαρο, για παράδειγµα, απαιτεί και σωµατικό κόπο. Ψυχικά η
αυτοπειθαρχία που πρέπει να δείχνω από την κατασκευή µέχρι την ασφαλή
µεταφορά ενός έργου γλυπτικής, ειδικά µαρµάρινου, προκαλεί αρκετή πίεση.
Μιλήστε µου για τον φωτισµό που καταµεσής του
αγαπάτε να δουλεύετε. Τι προτιµάτε περισσότερο, τον φυσικό ή τον
τεχνητό; Και πώς θέλετε να πέφτει το φως στο έργο κατά τη διάρκεια της
δηµιουργίας, κάθετα ή πλάγια;
Πραγµατικά πολύ καλή ερώτηση για την
οποία θα µπορούσε να γίνει θέµα ειδικής διατριβής. Το φως είναι η
πεµπτουσία της γλυπτικής, και ιδιαίτερα του ανάγλυφου. Το ανάγλυφο είναι
κάτι που χαρακτηρίζει τη δουλειά µου, και είναι µια εµπειρία που
προέρχεται από την εργασία µου στα νοµίσµατα. Ό,τι θα περιγράψω πιο κάτω
ισχύει και σε ένα ολόγλυφο έργο. Ποτέ δεν δουλεύω ένα ανάγλυφο σε ένα
µόνο φως. Το φως είναι πραγµατικά ένα εργαλείο που βοηθά στην εύρεση της
φόρµας. Η επιφάνεια κρατά καλά τα µυστικά της και πρέπει να προσπαθήσω
να τα βρω. Κάθε φορά που µετακινώ ένα φως, δηµιουργείται µια νέα
πραγµατικότητα. Οδηγώντας το φως, διαµορφώνεις την αναγκαία και ικανή
συνθήκη πάνω σε µια επιφάνεια που οι τρεις διαστάσεις διαστρεβλώνονται
κατά τέτοιον τρόπο που τελικά µας δίνουν µια νέα ερµηνεία της
πραγµατικότητας. Αυτό ακριβώς είναι ο ορισµός του ανάγλυφου. Οταν
εργάζοµαι, στην ουσία δίνω µια µάχη πότε εµπρός και πότε ενάντια στο
φως. Το αλλάζω, το ξανακοιτώ. Μεγάλος µόχθος για να κάνω το ανάγλυφό µου
ζωντανό. Έτσι ο γλύπτης πρέπει να προσέχει τόσο και να συγκινείται άλλο
τόσο. Η παραµικρότερη ατέλεια πρέπει να τον πειράζει και οφείλει να
δουλεύει για την πλήρη καθαρότητα της φόρµας. Ο καλλιτέχνης δεν διστάζει να χαλάσει ένα σηµείο που του αρέσει, αλλά µπορεί να είναι στη λάθος θέση. Δεν
διστάζει, γιατί έτσι κάνει το έργο πιο αληθινό και πιο λαµπρό. Η
αλήθεια είναι αυτό που επιδιώκουµε πάντα. Δεν ησυχάζουµε αν κάτι δεν
είναι στη θέση του. Όση επιµονή άλλο τόσο πάθος και άλλη τόση αλήθεια.
Με αυτόν τον τρόπο και φωτισµένο από διαφορετικές γωνιές και συνθήκες το
έργο θα πρέπει να λειτουργεί. Έτσι λοιπόν είµαι ένας οδηγητής του
φωτός.
Και ως προς τον φωτισµό της συγκεκριµένης έκθεσης;
Πώς διαχειριστήκατε τη συνθήκη της νυχτερινής θέασης και πώς φωτίζονται
τα έργα;
Υπάρχουν έργα τα οποία έχουν δικό τους
φωτισµό και η πρόκληση ήταν να τα βάλουµε σε σηµεία που να δηµιουργούν
τα ίδια µια δική τους ατµόσφαιρα, ακόµα και την ηµέρα. Ο Νίκος Ζήβας, ως
καλύτερος γνωστής του χώρου και µάστορας στο στήσιµο εκθέσεων, µε
βοήθησε καθοριστικά σε αυτό καθώς και σε όλα τα αλλά έργα αναδεικνύοντας
µε τον καλύτερο τρόπο την εικαστική τους ποιότητα. Πραγµατικά η
επιµέλεια της έκθεσης ήταν εκπληκτική καθώς δεν φαίνεται τίποτα περιττό
(καλώδια κλπ), ειδικά στα αυτόφωτα έργα.
Πριν το Νοµισµατικό Μουσείο, εργαστήκατε στην
Ακρόπολη. Υποθέτοντας πως µέγιστο µέρος του καλλιτεχνικού συντακτικού
σας είναι συνδεδεµένο µε τον αρχαίο κόσµο, πόση µελέτη χρειάστηκε ή
χρειάζεται ακόµα, για να αποκωδικοποιηθούν τα µυστικά του;
Η εργασία µου στο Μουσείο της Ακρόπολης και η στενή
επαφή µου µε τα αριστουργήµατα της κλασικής εποχής, και όχι µόνο, µε
επηρέασαν καθοριστικά. Μπορεί τα περισσότερα έργα στην έκθεση να είναι
µέταλλα, αλλά τρέφω µια ξεχωριστή αγάπη για το µάρµαρο. Όταν κατάλαβα
τον εαυτό µου, ότι ρέπει στη γλυπτική, δεν είχα άλλα υλικά στο µυαλό µου
εκτός από το µάρµαρο. Η
ενασχόλησή µου µε το µάρµαρο ξεκίνησε στην ΑƩΚΤ και ευτύχησα να έχω
σηµαντικούς δασκάλους που µε µύησαν σε αυτό το υλικό. Όµως στο µουσείο
υπήρχαν και έργα που δεν εκτίθενται γιατί ήταν ηµιτελή. Ήταν τα λεγόµενα
ηµίεργα. Αυτά ήταν και οι µεγαλύτεροι δάσκαλοι για µένα που, καθώς ήταν
αφηµένα από την αρχαιότητα σε διάφορες φάσεις εργασίας, εκµαίευσα παρά
πολλές πληροφορίες, που σήµερα πια δεν διδάσκονται. Μέσα στα έργα µου
υπάρχουν σηµειολογικά στοιχεία γνωστών αρχαίων έργων που µε γοήτευσαν
και µε µάγευσαν από την πρώτη στιγµή που τα είδα στη ζωή µου. Η µελέτη
αυτών των έργων είναι για µένα συνεχής, καθώς ανακαλύπτω σε αυτά συνεχώς
νέες αλήθειες!
Από το χθες ως και το σήµερα, ποιο είναι το
κοµµάτι εκείνο της σύγχρονης νεοελληνικής γλυπτικής που θαυµάζετε, ακόµα
και αν η γλώσσα ή το αντικείµενο κάποιων καλλιτεχνών απέχει από τη δική
σας δουλειά;
Όσο εύκολη και αν φαίνεται αυτή η ερώτηση, δεν µου είναι πολύ
εύκολο να την απαντήσω. Δεν θα αναφερθώ σε καλλιτέχνες που βρίσκονται
ακόµα στη ζωή και µε γοητεύουν. Αλλά θα έλεγα ότι µου αρέσει πολύ ο
Ζογγολόπουλος και ο Καπράλος, από τους πιο σύγχρονους. Βεβαίως θαυµάζω
όλους τους σύγχρονους Έλληνες κλασικούς, Χαλεπάς, Φιλιππότης,
Δηµητριάδης κλπ. Δεν µε έχει αφήσει βέβαια ασυγκίνητο και η σύγχρονη
τεχνολογία στην τέχνη και αυτούς που ασχολούνται µε αυτήν. Τελευταία έχω
µπει και εγώ σε αυτό το ταξίδι µε τέχνη σε υπολογιστή. Βέβαια πρέπει να
πω ότι µου αρέσουν καλλιτέχνες µε στέρεο, ψαγµένο έργο και όχι όλα αυτά
που γίνονται εύκολα και γρήγορα. Έχω δει και εκθέσεις που µόλις
τελειώνουν µετατρέπονται σε… µπάζα. Προτιµώ να µην εκθέσω εάν δεν έχω
κάτι να πω. Τα αληθινά έργα δε γίνονται εύκολα και γρήγορα. Είναι
προϊόντα κόπου και θυσιών!
Γιώργος Σταματόπουλος, Αναδιατάξεις και Παραλληλίες - Γλυπτική
ZIVASART Gallery, Παντανάσσης 1, Μαρούσι. Έως 14 Ιανουαρίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου