Έκδοση αναμνηστικού νομίσματος για τα 150 χρόνια από τη γέννηση του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή

Με αφορμή την έκδοση του αναμνηστικού νομίσματος κυκλοφορίας 2 ευρώ με θέμα «150 χρόνια από τη γέννηση του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή», τη Δευτέρα 27 Νοεμβρίου 2023 πραγματοποιήθηκε στην Τράπεζα της Ελλάδος εκδήλωση προς τιμήν του μεγάλου Έλληνα μαθηματικού.

*Παρέστησαν πολιτικοί και θεσμικοί παράγοντες της κυβερνώσας Παράταξης.

 

Δεν παρέστησαν εκπρόσωποι των κομμάτων της Αντιπολίτευσης, αφού αυτά ουδεμία σχέση έχουν με τις Επιστήμες -και ιδιαίτερα τις θετικές- τις οποίες θεωρούν ως άχρηστες και δαπανηρές ενασχολήσεις κάποιων περιθωριακών τύπων, που δεν αποφέρουν άμεσα έσοδα στα κρατικά Ταμεία.

Τους μιλάς για την αναγκαιότητα ίδρυσης Ακαδημίας Επιστημών στη γενέτειρα της Επιστήμης και σε κοιτάν σαν να είσαι allien.

 

Ο Καραθεοδωρή υπήρξε συνομιλητής του Αϊνστάιν και συνοδοιπόρος των μεγαλύτερων μαθηματικών του 20ού αιώνα, αλλά και του θεμελιωτή της κβαντικής θεωρίας Μαξ Πλανκ.

 

Σε κάποια επιστολή του ο Αϊνστάιν παρακαλεί τον Καραθεοδωρή: «Θα θέλατε να σκεφτείτε τον χρόνο; Εδώ βρίσκεται ο πυρήνας αυτού του άλυτου έως τώρα προβλήματος του χώρουχρόνου.

Σας χαιρετά ο όλος δικός σας Α. Αϊνστάιν».

 

Ο Καραθεοδωρή απαντά άμεσα ενώ όταν δημοσιεύει την εργασία του επί των Αξιωμάτων της Ειδικής θεωρίας της σχετικότητας, το πρώτο συγχαρητήριο τηλεγράφημα θα το πάρει από τον Αϊνστάιν «ΑΓΑΠΗΤΕ ΣΥΝΑΔΕΛΦΕ ΜΕ ΚΑΤΑΠΛΗΞΑΤΕ».

 

Πέρα από τη σημαντική συνεισφορά του στην καθαρή μαθηματική επιστήμη, ο Καραθεοδωρή είχε εργασθεί ερευνητικά και σε θέματα μαθηματικής φυσικής. Εκεί είχε σημαντικό έργο στην οπτική, όπου απέδειξε ότι τα σφάλματα των σφαιρικών φακών και κατόπτρων δεν μπορούν να διορθωθούν, στη θερμοδυναμική, την οποία θεμελίωσε με τον τρόπο που διδάσκεται σήμερα, και στη σχετικότητα, όπου απέδειξε ότι η Ειδική Θεωρία Σχετικότητας του Αϊνστάιν είναι ειδική περίπτωση μιας γενικότερης ομάδας θεωριών.

 

Η συμβολή του Καραθεοδωρή στην υλοποίηση της ιδέας του Ελευθερίου Βενιζέλου για την ίδρυση ενός δεύτερου πανεπιστημίου στην Ελλάδα, μετά από αυτό της Αθήνας ήταν καθοριστική. Ο Βενιζέλος υιοθέτησε το σχέδιο του Καραθεοδωρή και αποφάσισε το δεύτερο ελληνικό πανεπιστήμιο να ιδρυθεί στη Σμύρνη, που μόλις είχε απελευθερωθεί. 

 

«Το Φως εξ' Ανατολών», όπως ονόμασε το δημιούργημά του ο Καραθεοδωρή, δεν έμελλε ποτέ να φωτίσει τον κόσμο και η ελληνική γλώσσα, η επίσημη γλώσσα του πανεπιστημίου, δεν μπόρεσε να αποτελέσει τη γέφυρα προσέγγισης που ονειρεύθηκε για τόσους διαφορετικούς λαούς. Από την ομιλία της τ καθηγήτριας ΕΜΠ κ Χριστίνας Φίλη.

 

Yannis M. Vamvakas

Η ιερή προσφορά της Τραπέζης Ελλάδος για το Έθνος. Οι 32 νεκροί του 1940-41

Η Τράπεζα της Ελλάδος ευρέθη φυσικά αμέσως παρά το πλευρόν του Έθνους εις την κρίσιμον αυτήν ώραν. Είχε εις το πρόσφατον παρελθόν χρηματοδοτήσει την πολεμικήν προπαρασκευήν της χώρας. Έθετε πάλιν εις την διάθεσίν της τας υπηρεσίας της δια την αντιμετώπισιν του εισβολέως.

Το πρώτον θέμα το οποίον έπρεπε να αντιμετωπισθή ήτο πάλιν νομισματική κρίσις εξ αφορμής της τάσεως του κόσμου που έσπευδε να αναλαμβάνη αθρόως τας καταθέσεις του. Εις αυτήν την περίπτωσιν η Διοίκησις της Τραπέζης της Ελλάδος έκρινε ότι έπρεπε να επιβληθή Moratorium, διότι η κρισιμότης της καταστάσεως εμεγάλωνε σοβαρώς τον κίνδυνον του πληθωρισμού τον οποίον θα συνεπήγετο η απεριόριστος χρηματοδότησις των Τραπεζών από το Εκδοτικόν Ίδρυμα. Μέσα όμως εις την ατμόσφαιραν που εδημιούργησε η εθνική έξαρσις και το πνεύμα της πειθαρχίας και της θυσίας, με τα οποία η χώρα αντιμετώπισε την επιβουλήν, το Moratorium που επεβλήθη δεν επηρέασε διόλου την εμπιστοσύνην του κοινού. Ήτο η εμπιστοσύνη του αυτή τόσον μεγάλη ώστε, παρά την σημαντικήν αύξησιν της κυκλοφορίας, ούτε αύξησιν των τιμών υπέρ το διεθνές επίπεδον είχομεν, ούτε ουσιώδη αύξησιν των καταθέσεων.
Η ιταλική επίθεσις και η απόφασις του Έθνους να την αποκρούση εδημιούργησαν τεραστίας πολεμικάς δαπάνας, που ήτο αδύνατον να τας καλύψωμεν μόνοι μας.

Την 28 Οκτωβρίου 1940 η Ελληνική Κυβέρνησις ανεκοίνωσεν εις τον εν Αθήναις πρεσβευτήν της Μεγάλης Βρεττανίας δια του Υπουργού των Οικονομικών και του Διοικητού της Τραπέζης της Ελλάδος (Εξιστόρησις του καθηγητού Βαρβαρέσου εις τον γράφοντα) ότι ευρίσκετο εις αδυναμίαν να εξεύρη πόρους δια την κάλυψιν των πολεμικών δαπανών, και ότι εβασίζετο εις την Βρεττανικήν Κυβέρνησιν όπως παράσχη την υπεσχημένην οικονομικήν βοήθειαν προς διεξαγωγήν του κοινού πολέμου. Οι εν λόγω αντιπρόσωποι της Κυβερνήσεως εδήλωσαν ότι αι έκτακτοι πολεμικαί δαπάναι ήσαν διτταί:

α) Δαπάναι εις συνάλλαγμα εις το εξωτερικόν δια την καταβολήν της αξίας των στρατιωτικών προμηθειών και
β) Δαπάναι εις δραχμάς εις το εσωτερικόν δια την αντιμετώπισιν των εκτάκτων πολεμικών αναγκών της χώρας.

Εις απάντησιν της δηλώσεως αυτής και της αιτήσεως της Ελληνικής Κυβερνήσεως η Βρεττανική Κυβέρνησις εδήλωσε ότι ήτο πρόθυμος να πραγματοποιήση εις ακέραιον την υπόσχεσίν της περί οικονομικής ενισχύσεως, προς κάλυψιν των εις στερλίνας αναγκών της Ελληνικής Κυβερνήσεως. Έτσι ήρχισαν διαπραγματεύσεις –τας οποίας από ελληνικής πλευράς διεξήγαγε ο Διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος καθηγητής Βαρβαρέσος-δια τον καθορισμόν της εκτάσεως την οποίαν θα ελάμβανε συγκεκριμένως η ενίσχυσις αυτή, και των όρων με τους οποίους θα παρείχετο.
Έπειτα από μακράς συζητήσεις επήλθε συμφωνία μεταξύ των δυο Κυβερνήσεων επί των εξής γενικών βάσεων:

α) Η βοήθεια ελογίζετο ως πίστωσις προς το Ελληνικόν Δημόσιον, δημιουργούσα απ’ ευθείας οφειλήν αυτού προς το Βρεττανικόν Δημόσιον, εδίδετο δε μέχρι της λήξεως των εχθροπραξιών. Ο τύπος αυτός της χορηγήσεως πιστώσεων έπρεπε να τηρηθή κατά την τότε κρατούσαν αντίληψιν (Αργότερα, και κατόπιν της στάσεως την οποίαν έλαβε η Αμερική εις το ζήτημα ης αμοιβαίας βοηθείας εις την διεξαγωγήν του πολέμου, έγινε φανερόν ότι τα πολεμικά αυτά χρέη δεν επρόκειτο να αποδοθούν. Πράγματι το 1946 η Αγγλική Κυβέρνησις παρητήθη από την αξίωσιν δια την επιστροφήν των πιστώσεων αυτών).
β) Δια τας πολεμικάς προμηθείας εις το εξωτερικόν εντός της περιοχής της στερλίνας, η Βρεττανική Κυβέρνησις θα έδιδε εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν τα αναγκαία ποσά λιρών άνευ περιορισμού. Τα ποσά αυτά θα ετηρούντο εις ίδιον λογαριασμόν της Τραπέζης της Ελλάδος υπ’ αριθ. 2. Η Βρεττανική Κυβέρνησις εζήτησε να λαμβάνη εκ των προτέρων γνώσιν των προβλεπόμενων προμηθειών.
γ) Δια τας ανάγκας πληρωμών εις το εξωτερικόν εκτός της περιοχής της στερλίνας, η Βρεττανική Κυβέρνησις έδωσε εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν, εξαιρετικώς, πίστωσιν πέντε εκατομμυρίων δολλαρίων.
δ) Προς αντιμετώπισιν των εκτάκτων πολεμικών δαπανών εις το εσωτερικόν συνεφωνήθη να δίδεται πίστωσις προς την Ελληνικήν Κυβέρνησιν εκ πέντε εκατομμυρίων λιρών μηνιαίως, προς τον σκοπόν της πωλήσεως αυτών εις την Τράπεζαν της Ελλάδος δια την απόκτησιν δραχμών. Η διαρρύθμισις αυτή θα ίσχυε μέχρι της 30 Απριλίου 1941, οπότε θα επανεξητάζετο η κατάστασις δια να προσαρμοσθή εις τας τυχόν νέας συνθήκας και ανάγκας. Τα εν λόγω ποσά θα ετηρούντο εις ίδιον λογαριασμόν της Τραπέζης της Ελλάδος παρά τη Τραπέζη της Αγγλίας υπ’ αριθ. 3. Η Τράπεζα της Ελλάδος θα ηδύνατο να πωλή και τα διαθέσιμά της ταύτα του λογαριασμού 3, ως και τα λοιπά της διαθέσιμα, έναντι δραχμών. Το τελευταίον τούτο-σημειώνει ο καθηγητής Κυριάκος Βαρβαρέσος-το επετύχαμεν μετά μεγίστης δυσκολίας, καθόσον το Αγγλικόν Θησαυροφυλάκιον και η Τράπεζα της Αγγλίας εζήτουν όπως αι ούτω χορηγούμεναι λίραι τηρηθούν εις δεσμευμένον λογαριασμόν, πράγμα το οποίον, καθώς τη εδήλωσεν η Ελληνική Αντιπροσωπεία, θα καθίστα την παρεχομένην βοήθειαν εικονικήν και θα είχε τας ιδίας καταστρεπτικάς δια την οικονομίαν της χώρας συνεπείας ως αι συμμαχικαί πιστώσεις των ετών 1917-1918. Τελικώς οι Άγγλοι υπεχώρησαν και έγινε δεκτόν ότι αι ως άνω χορηγούμεναι λίραι θα ήσαν εις την ελευθέραν διάθεσιν της Τραπέζης της Ελλάδος εντός, εννοείται, των γενικώς ισχυόντων περιορισμών (Το συνολικόν ποσόν της βοηθείας που έδωσε η Βρεττανική Κυβέρνησις εις την Ελλάδα μέχρι της εισόδου των Γερμανών έφθασε τα 45 εκατομμύρια λιρών και 5 εκατομμύρια δολλαρίων. Εκ των ως άνω λιρών, 35 εκατομμύρια διετέθησαν υπό του Δημοσίου προς απόκτησιν δραχμών παρά της Τραπέζης της Ελλάδος, τα δε 10 εκατομμύρια ετέθησαν εις την διάθεσιν του Δημοσίου εις το εξωτερικόν προς πληρωμήν εις το εξωτερικόν στρατιωτικών προμηθειών, Δοθέντος του μικρού σχετικώς χρονικού διαστήματος, που εμεσολάβησε μεταξύ της συνάψεως της ως άνω συμφωνίας και της καταλήψεως της χώρας από τον εχθρόν αφ’ ενός, και της μεγάλης σπάνιος ειδών και μεταφορικών μέσων αφ’ ετέρου, μέγα μέρος του τελευταίου τούτου ποσού λιρών, ήτοι ποσόν εκ 5 εκατομμυρίων λιρών, δεν είχε ακόμη δαπανηθή δι’ εισαγωγάς εκ του εξωτερικού κατά τον χρόνον της καταλήψεως της Ελλάδος από τους εχθρούς, και παρέμεινε διαθέσιμον δια την κάλυψιν των μελλοντικών αναγκών του Δημοσίου).

Χάρις εις την βοήθειαν αυτήν έγινε δυνατή η έκδοσις νέου χαρτονομίσματος χωρίς δυσμενείς ψυχολογικάς εντυπώσεις, και ενισχύθη σημαντικά το συναλλαγματικόν απόθεμα της χώρας.

ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΝ της Τραπέζης της Ελλάδος αφιερώθη εις την υπηρεσίαν του χειμαζομένου έθνους. Όλοι οι νέοι υπάλληλοι, στρατευθέντες, έλαβον μέρος εις τα εκδηλώσεις της ηρωικής πάλης, εις την πρώτην γραμμήν των ηπειρωτικών βουνών και εις εφοδιασμούς των μονάδων, εις την αντιαεροπορικήν άμυναν και εις τας ναυτικάς βάσεις και τα πλοία του Βασιλικού Ναυτικού. Τριακόσιοι περίπου υπάλληλοι της Τραπέζης ευρέθησαν εις την γραμμήν των πρόσω. Από αυτούς τριάκοντα δυο δεν επέστρεψαν.
Ιδού τα ονόματά τους:

1. Δημήτριος Καλημεράκης
2. Αιμίλιος Θεριανός
3. Αναστ. Παπαχριστοφίλου
4. Κωνσταντίνος Σακορράφος
5. Αλέξανδρος Βυλλιώτης
6. Απόστολος Νικολαΐδης
7. Ιωάν. Μουτζυθρόπουλος
8. Βασίλειος Διακογιάννης
9. Πέτρος Βούλτσος
10. Κωνσταντίνος Αθανασίου
11. Ιωάννης Δέππος
12. Εμμαν. Ζαχαριουδάκης
13. Ιωαν.Παπαδημητρακάκης
14. Αριστείδης Κριαρής
15. Απόστολ. Χατζηνικολάου
16. Βασίλειος Κολλιός
17. Ελευθέριος Δήμας
18. Δημήτριος Μαρκάκης
19. Ισαάκ Αλτσέχ
20. Νικόλαος Καμαράτος
21. Αναστάσιος Μαμαλάκης
22. Νικόλαος Ρασούλης
23. Χρήστος Κασκαβέλης
24. Νικόλαος Αναστασόπουλος
25. Σωτήριος Κοεμτζής
26. Αντώνιος Κοκκέβης
27. Ιωάννης Λεντζάκης
28. Γ. Παπαευθυμίου
29. Ελευθέριος Κεφής
30. Δημήτριος Αρκάς
31. Περικλής Τριφωνόπουλος
32. Ιωάννης Καραντώνης

Τα κενά που άφησαν εις το σώμα της Τραπέζης της Ελλάδος αι εκατοντάδες των υπαλλήλων της που επεστρατεύθησαν ήσαν μεγάλα. Εξ άλλου τα καθήκοντα της Τραπέζης, λόγω των πολεμικών συνθηκών, είχαν διευρυνθή. Το προσωπικόν που απέμενε, μη στρατευθέν, έπρεπε να καταβάλη υπεράνθρωπον προσπάθειαν, εργαζόμενον νύκτα και ημέραν, εν μέσω κινδύνων και αεροπορικών βομβαρδισμών, δια να κατορθώση να ανταποκριθή εις τα καθήκοντά του.

Ιδιαιτέρως μνημονεύεται το προσωπικόν των Υποκαταστημάτων Λαρίσης, Ιωαννίνων, Κερκύρας, Χανίων και Ηρακλείου που ειργάσθη υπό απηνείς βομβαρδισμούς. Καθώς επίσης και οι υπάλληλοι που επήγαν και ίδρυσαν τα Πρακτορεία της Τραπέζης εις το Αργυρόκαστρον και την Κορυτσάν εις το μέσον της μάχης.

Nextdeal newsroom, 5/1/2012 

Έτσι κόβονται τα ευρώ μας: Πρώτη φορά μέσα στο Νομισματοκοπείο της Αθήνας

Έτσι κόβονται τα ευρώ μας:
Πρώτη φορά μέσα στο Νομισματοκοπείο της Αθήνας

Aποκλειστική ξενάγηση σε ένα από τα πιο «αθέατα» μέρη της Ελλάδας με εικόνες και πληροφορίες που δημοσιεύονται για πρώτη φορά.

Μέσα στο Νομισματοκοπείο δεν αισθάνεσαι ότι απλώς μπήκες σε ένα ιστορικό, πολύπλοκο, φρουρούμενο και καλά περιφραγμένο μυστικό εργοστάσιο αλλά ότι παρακολούθησες μυστηριακή παράσταση για την κυοφορία του χρήματος και όχι σε ένα κρυφό, απρόσιτο θέατρο. Νιώθεις Ιωνάς στην κοιλιά του κήτους αλλά και Σέρλοκ Χολμς της πλάκας που, φεύγοντας, παραδίδει την κάρτα εισόδου, σαγηνευμένος απ’ όσα είδε και έμαθε. Καλωσορίσατε στο μυθιστορηματικό και ανεξερεύνητο εργοστάσιο νομισμάτων. Αυτό είναι το πλούσιο και άγνωστο παρελθόν του, αλλά και το παρόν, όπως αποτυπώθηκε σε εικόνες και πληροφορίες που δημοσιεύονται για πρώτη φορά στο διαδίκτυο.

Έχουμε βρεθεί σε πολλά βιομηχανικά κτίρια και εργοστάσια. Σε κανένα δεν αντικρίσαμε στις εισόδους φύλακες με εμφανή τα πιστόλια στη ζώνη τους. Δεν είμαστε όμως σε ένα οποιοδήποτε εργοστάσιο του βιομηχανικού φάσματος. Βρισκόμαστε στο Ίδρυμα Εκτύπωσης Τραπεζογραμματίων και Αξιών (ΙΕΤΑ) ή αλλιώς Νομισματοκοπείο που υπάγεται στην Τράπεζα της Ελλάδος. Αν δεν υπήρχε η ομώνυμη στάση του μετρό στη λεωφόρο Μεσογείων, ακόμα και σήμερα πολλοί δεν θα γνώριζαν που βρίσκεται το Νομισματοκοπείο, αλλά και όσοι γνωρίζουν την τοποθεσία δεν μπορούν να φανταστούν τι ακριβώς συμβαίνει εντός.

Μετά τον πρώτο έλεγχο αφήσαμε το αυτοκίνητο σε έναν μεγάλο περιμετρικό χώρο στάθμευσης για να περάσουμε από έναν δεύτερο έλεγχο. Την ψυχρή εικόνα των πιστολιών ήρθε να ισορροπήσει η θερμή εικόνα δύο έργων τέχνης στον αύλειο χώρο του κεντρικού κτιρίου, των μαρμάρινων γλυπτών «Αι δύο φίλαι» του Μιχάλη Τόμπρου και «Λήδα και Κύκνος» του Γρηγόρη Ζευγώλη.

Η πρώτη σκέψη στο άκουσμα της λέξης «νομισματοκοπείο» είναι το προφανές, η κοπή νομισμάτων. Ένα από τα πρώτα πράγματα που μαθαίνεις όμως μπαίνοντας είναι πως η παραγωγή χρήματος είναι ένα από τα πολλά που συμβαίνουν εδώ.

Το πρώτο χαρτονόμισμα που βγήκε σε μαζική παραγωγή από αυτόν εδώ τον χώρο είναι το καφετί χαρτονόμισμα των 1.000 δραχμών, το επί δεκαετίες δημοφιλές χιλιάρικο. Αν είστε κάτω από 25, ρωτήστε τους γονείς σας, σίγουρα το θυμούνται και πιθανότατα στο σπίτι των παππούδων ή στο εξοχικό θα υπάρχει κανένα ξεχασμένο σε κάποιο συρτάρι.

Στην αρχαιότητα υπήρχαν εργαστήρια κοπής νομισμάτων σε διάφορες περιοχές. Η δημιουργία του Εθνικού Νομισματοκοπείου πιστώνεται στον Ιωάννη Καποδίστρια και βασικός του στόχος ήταν η αντιμετώπιση της έλλειψης ρευστότητας. Η απόφαση είχε ληφθεί από το 1827 από την Γ’ Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας. Ο φοίνικας, το πρώτο ελληνικό νόμισμα, τυπώθηκε περίπου δύο χρόνια αργότερα σε εγκαταστάσεις στην Αίγινα.

Το γλυπτό του Μιχάλη Τόμπρου - Αι δύο φίλαι - Αρχείο Τράπεζα της Ελλάδος.

Το 1834 η Αθήνα γίνεται πρωτεύουσα και ιδρύεται το Βασιλικό Νομισματοκοπείο και Σφραγιστήριο με το αντίστοιχο κτίριο σε σχέδια του περίφημου αρχιτέκτονα υπεύθυνου για το πολεοδομικό σχέδιο της Αθήνας, του Πειραιά και της Ερέτριας, Eduard Schaubert. Η πλατεία μπροστά από το κτίριο ονομάστηκε πλατεία Νομισματοκοπείου, οι Αθηναίοι την έλεγαν «γρασιδότοπο» και είναι η γνωστή μας σήμερα πλατεία Κλαυθμώνος. Αρχικός στόχος ήταν να σταματήσει η εισαγωγή των δραχμών (από το 1833 είχαν αντικαταστήσει τον φοίνικα) από το Μόναχο. Κατεδαφίστηκε έναν αιώνα αργότερα (1939), ενώ από το 1858 τα νομίσματα του ελληνικού κράτους δεν παράγονταν στην Ελλάδα. Ήταν εισαγόμενο προϊόν κυρίως από το Παρίσι, το Λονδίνο, τη Βιέννη, τη Βέρνη και αλλού. Ωστόσο, είχε αποφασιστεί η μετεγκατάσταση του παλιού νομισματοκοπείου έξω από το κέντρο της Αθήνας, με την παράλληλη ίδρυση του τυπογραφείου της Τράπεζας της Ελλάδος. Για τον λόγο αυτό αποκτήθηκε μια μεγάλη έκταση περίπου 215 στρεμμάτων στον εξοχικό τότε Χολαργό.

Η έκταση που δεσμεύτηκε δεν ήταν ένα χέρσο κομμάτι γης αλλά ένας μικρός παράδεισος που περιλάμβανε τη μεγάλη έπαυλη του Περίχαρου, τέσσερις μικρότερες κατοικίες για το προσωπικό, στάβλους, δεξαμενές νερού, περιβόλι με κηπευτικά, αμπέλια, οινοποιείο και 2.800(!) οπωροφόρα δέντρα. Κανείς δεν φανταζόταν ότι το τεράστιο κτήμα θα γινόταν η μήτρα παραγωγής χρήματος και ότι τα δέντρα, αφού δεν ήταν λεφτόδεντρα, έπρεπε να ξεριζωθούν.

Ο πρόεδρος της τότε κοινότητας Χαλανδρίου, Χρήστος Περίχαρος, ήταν διαχειριστής της Αίγλης του Ζαππείου, ιδιοκτήτης τράπεζας, καζίνων (μεταξύ αυτών του Λουτρακίου και των Σπετσών) αλλά και του ιστορικού πολυτελούς καφενείου «Πανελλήνιον» στην Αθήνα. Το 1937, λίγο πριν δολοφονηθεί από συγγενή του, είχε υποθηκεύσει το μεγάλο κτήμα στην Τράπεζα της Ελλάδος και αφού οι απόγονοί του χρεοκόπησαν, η κυριότητά του περιήλθε στην τράπεζα, η οποία αγόρασε και παρακείμενες εκτάσεις.

Εικόνες από τη θεμελίωση του κεντρικού κτιρίου στα τέλη της δεκαετίας του '30. Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Σχέδιο της εισόδου και της περίφραξης - Αρχείο Τράπεζα της Ελλάδος.

Σχέδιο του κτιρίου που διακρίνεται η μεγάλη αίθουσα με τη θολωτή οροφή - Αρχείο Τράπεζα της Ελλάδος.

Αριστερά: Εικόνες από τη θεμελίωση του κεντρικού κτιρίου στα τέλη της δεκαετίας του '30. Φωτ.: Χρήστος Τόλης. Δεξιά: Σχέδιο της εισόδου και της περίφραξης (πάνω) και Σχέδιο του κτιρίου που διακρίνεται η μεγάλη αίθουσα με τη θολωτή οροφή (κάτω) / Αρχείο Τράπεζα της Ελλάδος.

Οι εργασίες ανέγερσης κράτησαν περίπου τρία χρόνια. Η κήρυξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου θα επιβραδύνει τις εργασίες και θα επιβάλει άλλες, που μάλλον δεν ήταν στο αρχικό πλάνο. Στον Τύπο της εποχής αναφέρεται ότι κατασκευάστηκε και αντιαεροπορικό καταφύγιο στο υπόγειο του κεντρικού κτιρίου που χωρίστηκε σε 4 θαλάμους με δυνατότητα χωρητικότητας 300 ατόμων. Τα βασικά πρότυπα πάνω στα οποία στηρίχθηκε η κατασκευή και η λειτουργία του ελληνικού νομισματοκοπείου ήταν εκείνα της Αυστρίας και της Γερμανίας. Διαβάζοντας τις ετικέτες των κατασκευαστριών εταιρειών πάνω σε πολλά παλιά μηχανήματα καταλαβαίνεις ότι από αυτές τις χώρες αγοράστηκε ένα μεγάλο μέρος του εξοπλισμού.

Οι αρχιτέκτονες που μελέτησαν τα αρχικά σχέδια ήταν ο Κ. Παπαδάκης και ο Δ. Φιλιππάκης-Καραντινός . Στη συνέχεια τα επεξεργάστηκε ο καθηγητής Brown, διευθυντής του αντίστοιχου τμήματος της Αυστριακής Εθνικής Τράπεζας. Κάνοντας έρευνα για το θέμα, διάβασα ότι το κτίριο δεν έχει ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον και φαντάστηκα τη γκριμάτσα ενός αρχιτέκτονα όταν θα διάβαζε αυτήν τη φράση για ένα πελώριο προπολεμικό βιομηχανικό τριώροφο κτίριο με λιγοστές εισόδους και σχήμα Π. Στο ήρεμο προαύλιο δεν σε προϊδεάζει για το τι ακριβώς συμβαίνει μέσα στο μεσοπολεμικό του σώμα.

Από τις πρώτες εικόνες που είδαμε εσωτερικά από τον δεύτερο όροφο είναι η μεγάλη αίθουσα όπου τυπώνονται τα χαρτονομίσματα (εδώ τα ονομάζουν πιο σωστά τραπεζογραμμάτια). Είναι μια τεράστια παραλληλόγραμμη αίθουσα με θολωτή οροφή. Τη στιγμή που είμαστε εκεί ξεκουράζεται. Δυστυχώς, τα πρωτόκολλα ασφαλείας είναι αυστηρά. Ακόμα και την ώρα που δεν λειτουργεί κάτι εκεί μέσα δεν μπορούμε να μπούμε και καθόλη τη διάρκεια της ξενάγησης στους υπόλοιπους χώρους θα είμαστε υπό επιτήρηση.

Φωτογραφία κατά την ανέγερση του κτιρίου στα τέλη της δεκαετίας του ’30 και ακριβώς από κάτω το κτίριο όπως είναι σήμερα. Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Φωτογραφία κατά την ανέγερση του κτιρίου στα τέλη της δεκαετίας του ’30 και ακριβώς από κάτω το κτίριο όπως είναι σήμερα. Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Όπως μπορεί να υποθέσει κανείς, δεν μιλάμε για ένα απλό ψηλοτάβανο εργοστάσιο από τσιμέντο και σίδερα, όπως ένα τυπικό της εποχής. Μέσα στους τοίχους υπάρχουν φύλλα από σίδερο και οι πόρτες στις αίθουσες όπου φυλάσσονται τα πολύτιμα παραγόμενα είναι σαν αυτές τις μεγάλες των χρηματοκιβωτίων, με δεύτερες μεγάλες σιδερένιες πίσω από αυτές, όπως ακριβώς έχουμε δει στα θησαυροφυλάκια σε ταινίες. Παραδόξως, οι επιβλητικές θωρακισμένες αυτές πόρτες ασφαλείας είναι κυρίως αγγλικές και προσδίδουν ένα πέπλο μυστηρίου. Τι να κρύβεται από πίσω; Ελάχιστοι άνθρωποι γνωρίζουν τον τρόπο που ανοίγουν και τι άλλο προστατεύουν πέραν από το προφανές, που είναι τα χρήματα. Σε αυτό το σημείο ο φωτογραφικός φακός, για λόγους ασφαλείας, απαγορεύεται να χρησιμοποιηθεί.

Η διαδικασία παραγωγής των τραπεζογραμματίων είναι πολύ συγκεκριμένη και με αυστηρές προδιαγραφές. Υπόκειται σε διαρκείς ελέγχους (ασφάλειας, ποιότητας κ.λπ.) και από την 1η/1/02 που η Ελλάδα και άλλες έντεκα χώρες υιοθέτησαν το ευρώ, οι αλλαγές που έχουν γίνει στην εκτύπωσή τους είναι ελάχιστες, σε αντίθεση με τα κέρματα, για τα οποία θα μιλήσουμε παρακάτω.

Το κόστος για την κατασκευή του κεντρικού κτιρίου ανήλθε στα 110 εκατομμύρια, ενώ τα πρώτα εκτυπωτικά μηχανήματα κόστισαν 38 εκατομμύρια δραχμές. Παρά την ολοκλήρωση των εργασιών και τις μεγάλες δαπάνες για εξοπλισμό, οι μηχανές δεν τέθηκαν ποτέ σε λειτουργία. Κατά τον Μεγάλο Πόλεμο και την Κατοχή δεν πρόλαβαν να εκτυπωθούν χρήματα και ολόκληρη η έκταση επιτάχθηκε από το Γερμανικό Ναυαρχείο Αιγαίου.

Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Η έγκριση του πολεοδομικού σχεδίου για το σύνολο της έκτασης του Νομισματοκοπείου. Φωτ.: Χρήστος Τόλης

 

Η μεγάλη αίθουσα όπου τυπώνονται τα χαρτονομίσματα. Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Περπατώντας στους μεγάλους διαδρόμους, αντιλαμβάνεσαι την παλαιότητά του και τις κατά καιρούς επεμβάσεις που έχουν γίνει για τη συντήρηση και τη διατήρηση του εν λειτουργία τσιμεντένιου χρηματοφυλακίου. Τα χαρακτηριστικά μεσοπολεμικά κλιμακοστάσια, το vintage μωσαϊκό, τα βιομηχανικά παράθυρα, δεκάδες εντυπωσιακά παλιά μηχανήματα που συναντά κανείς σε κάποιους διαδρόμους προσδίδουν σε ένα μέρος του κτιρίου ιστορική/μουσειακή διάσταση. Το παλιό-αναλογικό κομμάτι του όμως συνυπάρχει με το σύγχρονο ψηφιακό του πρόσωπο.

Κατευθυνόμαστε στο καλλιτεχνικό εργαστήριο όπου φτιάχνονται τα αρχικά σχέδια για τις μήτρες των κερμάτων, αφού πρώτα περνάμε από διαδρόμους με δεκάδες ιστορικά αντικείμενα και μηχανήματα που αφορούν την κοπή του χρήματος και όχι μόνο. Είδαμε σχέδια χαρτονομισμάτων φτιαγμένα σε μεγάλη κλίμακα στο χέρι, αρχιτεκτονικά σχέδια του κτιρίου, λαχεία (ακόμα και με το πρόσωπο του Καβάφη), ιστορικά χαρτονομίσματα, παράξενα μηχανήματα που δεν θα συναντήσεις σε κανένα άλλο εργοστάσιο, κατεστραμμένα νομίσματα, μήτρες δραχμών και ευρώ και πολλά άλλα μικρά και μεγάλα αντικείμενα που δημιουργούν έναν σύμπαν γοητευτικό, παρότι άγνωστο. Καθημερινά κρατάμε στα χέρια μας τα παράγωγα αυτού του σύμπαντος, αλλά δεν είχαμε ιδέα πώς ακριβώς δημιουργούνται. Και ο τρόπος δεν είναι τόσο απλός όσο μπορεί να φανταζόμαστε.

Αρχικό χαρακτικό σχέδιο για το χαρτονόμισμα των 100 δραχμών που τυπώθηκε το 1967. Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Η λειτουργία του τυπογραφείου θα ξεκινήσει μετά την απελευθέρωση από την Γερμανούς και ύστερα από νέες δαπάνες για αναβάθμιση του υπάρχοντος εξοπλισμού που ήταν για χρόνια σε αχρησία. Το πρώτο χαρτονόμισμα που βγήκε σε μαζική παραγωγή από αυτόν εδώ τον χώρο είναι το καφετί χαρτονόμισμα των 1.000 δραχμών, το επί δεκαετίες δημοφιλές χιλιάρικο. Αν είστε κάτω από 25, ρωτήστε τους γονείς σας, σίγουρα το θυμούνται και πιθανότατα στο σπίτι των παππούδων ή στο εξοχικό θα υπάρχει κανένα ξεχασμένο σε κάποιο συρτάρι. Ακολούθησαν τα τραπεζογραμμάτια των 10.000 και των 5.000 δραχμών. Κέρματα θα τυπωθούν πολύ αργότερα, ύστερα από παραλαβή νέου εξοπλισμού στις αρχές της δεκαετίας του ’70.

Εκτός από τα τραπεζογραμμάτια, τα κέρματα και τα μετάλλια, εδώ γίνεται και μια σειρά άλλων εκτυπωτικών εργασιών για λογαριασμό της ΤτΕ, του ελληνικού Δημοσίου ή τρίτων, που αφορούν κυρίως έντυπα ασφάλειας. Εδώ εκτυπώνονται τα λαχεία, τα διαβατήρια, τα δελτία ταυτότητας, οι άδειες διαμονής, τα έντυπα θεωρήσεων εισόδου (VISA), τα πιστοποιητικά των ναυτικών και άλλα έγγραφα, τα οποία περιλαμβάνουν κατά περίπτωση τα απαιτούμενα χαρακτηριστικά ασφαλείας. Πολλά νομισματοκοπεία ανά τον κόσμο επίσης εκτυπώνουν γραμματόσημα.

Στο Νομισματοκοπείο τυπώνεται και το Λαϊκό Λαχείο. Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Ένα τέτοιο εργοστάσιο μέσα στην πόλη είναι σημείο χωροχρονικής ψευδαίσθησης. Για έναν συλλέκτη μπορεί να είναι γνωστό ότι τυπώνονται και κέρματα μεγαλύτερης ονομαστικής αξίας από 2 ευρώ, αλλά φανταζόσασταν ποτέ ότι υπάρχουν κέρματα των 5, των 50, των 100 των 200 ή ακόμα και των 500 ευρώ; Διαβάζοντας ένα σχετικό φυλλάδιο, βλέπω ότι στο φετινό εκδοτικό πρόγραμμα περιλαμβάνεται η παραγωγή ενός ασημένιου κέρματος με αφορμή τα πενήντα χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου (με ονομαστική αξία 6 ευρώ) και ενός χρυσού με μέγιστη ποσότητα εκτύπωσης τα 750 κομμάτια που απεικονίζει τη Μαρία Κάλλας, με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησή της ‒ η ονομαστική του αξία είναι 200 ευρώ. Πάνω σε αυτά τα κέρματα υπάρχει ένα μικροκείμενο που δηλώνει την περιεκτικότητα του νομίσματος σε χρυσό και τον εκδότη του. Είναι χαραγμένο σε τέτοια κλίματα που δεν είναι ορατό με γυμνό μάτι! Τα κοινά 2ευρα με τη Μαρία Κάλλας έχουν μέγιστη ποσότητα τύπωσης τα 741.000 κομμάτια.

Το εκδοτικό πρόγραμμα του 2023 περιλαμβάνει δεκαπέντε κέρματα (χρυσά, αργυρά και κοινά) και μία σειρά οκτώ κερμάτων με θέμα «Τουρισμός - Ναύπλιο». Οι τιμές και οι ημερομηνίες διάθεσης καθορίζονται κατά τη διάρκεια του έτους με χωριστές υπουργικές αποφάσεις. Η πρώτη έκδοση νομίσματος επιμελημένης κοπής (ποιότητος PROOF, όπως ονομάζεται) έγινε το 1978. Ήταν ένα αργυρό 100δραχμο αφιερωμένο στην επέτειο των πενήντα χρόνων από την ίδρυση της Τράπεζας της Ελλάδος. Ο κόσμος των συλλεκτών παρακολουθεί στενά αυτές τις κυκλοφορίες. Οι αγγελίες πώλησης συλλεκτικών νομισμάτων που μπορεί να βρει κανείς στο διαδίκτυο είναι πάρα πολλές, όπως και τα σχετικά καταστήματα.

Στιγμιότυπο από εργασία γυαλίσματος μήτρας κερμάτων. Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Ο άνθρωπος που κρύβεται πίσω από το καλλιτεχνικό κομμάτι της δημιουργίας των νομισμάτων για πάνω από δύο δεκαετίες είναι ο βραβευμένος γλύπτης Γεώργιος Σταματόπουλος. Στο φετινό πρόγραμμα συναντάμε και το όνομα της Μαρίας Αντωνάτου, επίσης εικαστικού.

Στα κέρματα απεικονίζονται συνήθως ιστορικά πρόσωπα, παραστάσεις από τη μυθολογία, τοπόσημα ή εικόνες σχετικές με διάφορες επετείους και δεν δημιουργούνται με κάποιο πρόγραμμα στον υπολογιστή ‒ ο υπολογιστής έρχεται μετά. Δημιουργούνται από ανθρώπινα χέρια καλλιτεχνών που εργάζονται σε ένα ατελιέ μέσα στο μεγάλο εργοστάσιο και είναι επιφορτισμένοι κυρίως με το έργο της σχεδίασης των συλλεκτικών νομισμάτων και των μεταλλίων, αφού, όπως προαναφέραμε, στα τραπεζογραμμάτια γίνονται ελάχιστες αλλαγές και τροποποιήσεις. Στον τοίχο του χώρου εργασίας τους βλέπουμε δεκάδες παλαιότερες αρχικές μήτρες κερμάτων σε μέγεθος πιάτου. Σου παίρνει λίγο χρόνο μέχρι να συνειδητοποιήσεις ότι ένα μικρό κέρμα με διάμετρο 2-3 εκατοστά ξεκίνησε από ένα τέτοιο μέγεθος, αλλά δεν είναι το μόνο που θα σου πάρει χρόνο να επεξεργαστείς εντός του Ιδρύματος Εκτύπωσης Τραπεζογραμματίων και Αξιών.

Τα δύο διαφορετικά μέρη του κέρματος των 2 ευρώ πριν ενωθούν και τυπωθούν από την πιεστική μηχανή. Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Κέρματα που έχουν περάσει από μηχάνημα καταστροφής. Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Κέρματα που τυπώνονταν κατά τη διάρκεια της Δικτατορίας. Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Αριστερά: Κέρματα που έχουν περάσει από μηχάνημα καταστροφής (πάνω) και κέρματα που τυπώνονταν κατά τη διάρκεια της Δικτατορίας (κάτω). Δεξιά: Τα δύο διαφορετικά μέρη του κέρματος των 2 ευρώ πριν ενωθούν και τυπωθούν από την πιεστική μηχανή. Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Εκτός από τους μεγάλους χώρους όπου βρίσκεται η γραμμή παραγωγής των τραπεζογραμματίων και των κερμάτων, υπάρχουν αρκετά θησαυροφυλάκια, τυπογραφεία για όσα προαναφέρθηκαν ότι τυπώνονται πέρα από τα χρήματα, αποθήκες, μηχανουργεία, ηλεκτρολογείο, βαφείο, σχεδιαστήριο, το εργαστήριο των χαρακτών, εργαστήρια ποιοτικού ελέγχου, χημείο, φυσικά γραφεία και αρκετοί άλλοι χώροι, ο καθένας με τη χρησιμότητά του.

Φανταστείτε πολλά μικρά εργοστάσια και εργαστήρια που πρέπει να επικοινωνούν μεταξύ τους και να λειτουργούν συμπληρωματικά και με απόλυτη ακρίβεια. Το λάθος δεν διορθώνεται και θα οδηγήσει στην καταστροφή της παραγωγής, όπως συμβαίνει με τυχόν ελαττωματικά νομίσματα. Εδώ δεν υπάρχει η δυνατότητα να γίνει κάτι στο περίπου. Ακόμα και η καλλιτεχνική δημιουργία υπόκειται σε συστήματα και κανόνες ποιότητας και ακρίβειας. Παράλληλα, τα μηχανήματα διαρκώς εξελίσσονται και χρειάζεται εξειδικευμένη τεχνογνωσία. Δεν μιλάμε για ένα κοινό τυπογραφείο. Ό,τι γίνεται εδώ περιγράφεται και καταγράφεται λεπτομερώς.

Έχοντας πλήρη άγνοια για το θέμα, ρώτησα αν θα μπορούσε όλη αυτή η διαδικασία να αντικατασταθεί από κάποιον 3D εκτυπωτή, έχοντας υπ’ όψιν ότι ο τομέας εξελίσσεται ταχύτατα. Το αυθόρμητο γέλιο του υπαλλήλου μού έδωσε ήδη την απάντηση, πριν μου εξηγήσει γιατί κάτι τέτοιο είναι αδύνατο στη σημερινή πραγματικότητα. Παράλληλα με την εξέλιξη της τεχνολογίας δυσκολεύει και το έργο των παραχαρακτών, που ειδικά τα χρόνια των εθνικών νομισμάτων είχε βρει τρόπους διατάραξης των συναλλαγών.

Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Τραπεζογραμμάτια των 100 δραχμών τυπωμένα τον Οκτώβριο του 1967. Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Βλέποντας τα χιλιάδες γυαλιστερά κέρματα μέσα στους μεγάλους μεταλλικούς κουβάδες ή τα άλλα που περνούσαν σαν αποσκευές αεροδρομίου πάνω σε έναν κινούμενο ιμάντα, ανέσυρα διάφορες λέξεις που χρησιμοποιούμε καθημερινά για τα χρήματα: «λεφτά», «μπικικίνια», «μαρούλι», «κασέρι», «φράγκα», «παράδες», «φλουριά», «κομπόδεμα», «ευρώπουλα», «μπαγιόκο», «ρευστό», «χαρτί» ή «χαρτούρα», παλιότερα οι «χήνες» τώρα τελευταία «γκαφρά» ή «μπαγκανότα», που λένε καμιά φορά οι ομογενείς. Υπάρχουν πάνω από πενήντα διαφορετικές λέξεις για τα χρήματα. Η λίστα με τα διαφορετικά ονόματα νομισμάτων, δε, είναι εντυπωσιακή...

Για την παραγωγή των κερμάτων, πέρα από τα κοινά, αλλά και των μεταλλίων απαιτούνται πολύ περισσότερες εργατοώρες απ’ ό,τι για την παραγωγή των γνωστών ευρώ. Είναι κέρματα που δεν θα συναντήσουμε ποτέ στις καθημερινές συναλλαγές, αλλά έχουν συμβολική, ιστορική και, φυσικά, συλλεκτική αξία. Η περίμετρός τους μπορεί να είναι λεία, οδοντωτή, με εγκοπές ή άλλα χαρακτηριστικά, κάποτε υπήρχαν και πολυγωνικά κέρματα. Κι αν αναρωτιέστε για τη χρησιμότητά τους, σκεφτείτε τη χρησιμότητα που έχει μια χρυσή λίρα.

Κοιτάζοντας τα κέρματα, αστραφτερά και ζεστά, να βγαίνουν από τις μηχανές υψηλής πίεσης τα συναισθήματα είναι ανάμεικτα. Από τη μια νιώθεις σαν τον Eμπενέζερ Σκρουτζ του Καρόλου Ντίκενς (τον λογοτεχνικό προκάτοχο του Σκρουτζ Mακντάκ) που βουτάει σε βουνά από χρυσά νομίσματα και από την άλλη αναλογίζεσαι τη φτώχεια που υπάρχει στον κόσμο. Κάπου εκεί παίζει μέσα στο κεφάλι μου η εισαγωγή του «Money» των Pink Floyd. Είναι αποκαρδιωτικό να σκέφτεσαι ότι μια χούφτα από αυτά που βλέπεις μπροστά σου μπορεί να ζήσει μερικούς ανθρώπους για μεγάλο διάστημα, αλλά ποτέ δεν θα φτάσει σε αυτούς.

Μηχανή υψηλής πίεσης παραγωγής ασημένιων νομισμάτων. Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Γρανάζια του μηχανισμού χάραξης κερμάτων. Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Σχέδιο με υποδείξεις και διορθώσεις για λεπτομέρειες κατά τον χειρόγραφο σχεδιασμό χαρτονομισμάτων. Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Αριστερά: Μηχανή υψηλής πίεσης παραγωγής ασημένιων νομισμάτων. Δεξιά: Γρανάζια του μηχανισμού χάραξης κερμάτων (πάνω) και σχέδιο με υποδείξεις και διορθώσεις για λεπτομέρειες κατά τον χειρόγραφο σχεδιασμό χαρτονομισμάτων (κάτω). Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Eδώ παράγεται το αντικείμενο που σε μεγάλο βαθμό κινεί σύγχρονο τον κόσμο. Το υλικό που καθορίζει τόσες πλευρές του βίου. Αντιλαμβάνεσαι πως κάτι που υπάρχει μέσα στις αποθήκες ή που πέρασε μόλις μπροστά από τα μάτια σου μπορεί να σώσει ζωές, μπορεί να τις κάνει καλύτερες, μπορεί να λύσει χιλιάδες προβλήματα. Αλλά η οικονομία λειτουργεί με τους όρους που έχει επιβάλει η κοινωνία και όσοι διαμορφώνουν τις πολιτικές διαχείρισής της.

Άλλωστε εδώ παράγεται το χρήμα ως αντικείμενο, δεν παράγεται ο πλούτος, ή η υπεραξία, ή οι αποφάσεις. Το εργοστάσιο εκτελεί εντολές παραγωγής που καθορίζονται από κεντρικές αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, από την οποία ελέγχεται. Ποιοι είναι οι οικονομικοί μηχανισμοί, τι καθορίζει το ύψος της παραγωγής χρήματος κ.λπ. είναι ένα άλλο θέμα που χρειάζεται εξειδικευμένες γνώσεις. Εδώ είναι εργοστάσιο…

Μια μηχανή κερμάτων μπορεί να παραγάγει μέχρι και 700 με 800 κομμάτια το λεπτό κι αυτή η ταχύτητα αφορά τα κοινά νομίσματα. Στον χώρο της παραγωγής υπάρχουν αρκετές τέτοιες μηχανές. Το 2001, που ερχόταν η μετάβαση από τη δραχμή στο ευρώ, σε αυτές τις μηχανές έγινε η παραγωγή 900 εκατομμυρίων(!) ελληνικών κερμάτων.

Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Παλιές μήτρες παραγωγής κερμάτων. Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Προοδευτικά στάδια εκτύπωσης χαρτονομίσματος. Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Για τα χρυσά και τα ασημένια οι μηχανές είναι διαφορετικές, όπως και η διαδικασία παραγωγής, με τα κομμάτια να είναι κατά πολύ λιγότερα. Την ώρα που ήμασταν στην αίθουσα παραγωγής κερμάτων η μηχανή εκτύπωνε κέρματα των 2 ευρώ με τελικό προορισμό την Κύπρο. Ο μεγάλος κουβάς που υποδεχόταν τα βιαστικά, ζεστά από την πίεση και απαστράπτοντα κέρματα είχε φτάσει περίπου στη μέση. Για τους εργαζόμενους η εικόνα χιλιάδων ευρώ που περνάνε τακτικά από τα μάτια και τα χέρια τους είναι ρουτίνα. Υποθέτω πως μετά από λίγο καιρό δεν τους κάνει καμία αίσθηση, είναι σαν να παράγουν υψηλής ακρίβειας βίδες.

Μια σειρά παραγόντων μπορεί να προσδώσει σε ένα νόμισμα πολύ μεγαλύτερη αξία από την ονομαστική του, δηλαδή εκείνη που γράφει πάνω του. Με μια σύντομη ματιά στο ίντερνετ ένα συλλεκτικό, κοινό 2ευρω μπορεί να πωλείται από 30 έως 50 ευρώ, ένα παλιό μεταλλικό διακοσάδραχμο ή κατοστάρικο μπορεί να αγγίζει και τα 50 ή ακόμα και τα 70 ευρώ. Όπως καταλαβαίνετε, ένα συλλεκτικό χρυσό νόμισμα μπορεί να έχει ονομαστική αξία 200 ευρώ, αλλά να πωλείται ακόμα και μερικές χιλιάδες ευρώ. Ο γαλαξίας των συλλεκτών είναι ένας ζωντανός οργανισμός με μια άτυπη χρηματιστηριακή λογική που πρέπει να έχεις εξειδικευμένες γνώσεις για να την αντιληφθείς. Οι συλλέκτες νομισμάτων και γραμματοσήμων είναι οι μεγαλύτερες κατηγορίες συλλεκτών στον κόσμο.

Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Χαρτονομίσματα που έχουν περάσει από μηχάνημα καταστροφής. Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Αριστερά κάτω: Χαρτονομίσματα που έχουν περάσει από μηχάνημα καταστροφής. Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Την περίοδο των capital controls το Νομισματοκοπείο πέρασε στιγμές δόξας. Γράφτηκαν τόσο πολλά για την προετοιμασία, ακόμη και την εκτύπωση δραχμών, που ήταν ικανά να γεμίσουν πολλές σελίδες βιβλίων επιστημονικής φαντασίας. Μέχρι και βουλευτές έκαναν πλακίτσα σε προεκλογικά σποτ υπονοώντας «εισβολή» στο Νομισματοκοπείο. Εργαζόμενοι εδώ μας αναφέρουν ότι άκουγαν συχνά διάφορες θεωρίες συνωμοσίας και ξαφνικά εμφανίστηκαν πολλοί που είχαν έναν γνωστό, που είχε έναν γνωστό, ο οποίος γνώριζε κάποιον άλλο που δούλευε στο Νομισματοκοπείο και είχε την πληροφορία ότι ετοιμαζόταν η εκτύπωση εθνικού νομίσματος… Σε αυτήν τη χώρα η φαντασία και το χιούμορ μ;aς κρατάνε σε εγρήγορση. Ευτυχώς στο Νομισματοκοπείο δεν παράγονται εμβόλια.

Οι προκλήσεις και τα ερωτήματα για το μέλλον της παραγωγής χρημάτων είναι πολλά. Διανύουμε την εποχή της μετάβασης, σε κάποιον βαθμό, από το φυσικό χρήμα στο ψηφιακό, από το χειροπιαστό νόμισμα στην ανέπαφη συναλλαγή. Άραγε θα φτάσουμε σε σημείο να μη χρησιμοποιούμε καθόλου την υλική μορφή του χρήματος; Θα έρθει η μέρα που το Νομισματοκοπείο θα είναι ένα μουσείο «παλαιάς ζωής» ή «αναλογικής ιστορίας»; Εκείνοι που γνωρίζουν λένε ότι πολύ δύσκολα θα φτάσουμε στην πλήρη κατάργηση του χρήματος ως υλικού συναλλαγών, αλλά, και πάλι, κανείς δεν ξέρει να πει με σιγουριά τι θα γίνει μέχρι το τέλος του αιώνα που διανύουμε, του αιώνα της ψηφιοποίησης του κόσμου.

Στο τυπογραφείο του Νομισματοκοπείου τυπώνονται επίσης τα δελτία ταυτότητας, οι άδειες παραμονής και άλλα έγγραφα. Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Πίνακες χειρισμού μηχανημάτων κοπής κερμάτων. Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Σχέδιο με τα νομίσματα της δραχμής και των υποδιαιρέσεών της που επρόκειτο να τεθούν σε κυκλοφορία. Αρχείο: Γενικά Αρχεία του Κράτους.

Αρνητικό πλάκας εκτύπωσης εκατό δραχμών σε χαρτονόμισμα. Φωτ.: Χρήστος Τόλης

Φωτ.: Χρήστος Τόλης

-------------

Ευχαριστούμε:
Τον κ. Μάρκο Κονταξόπουλο, διευθυντή του ΙΕΤΑ, την κ. Μαρία Γερανάκη από το Τμήμα Τύπωσης Κερμάτων, τους εικαστικούς κ. Γεώργιο Σταματόπουλο και κ. Μαρία Αντωνάτου, τον κ. Αλέξανδρο Στύλο και την κ. Κλεοπάτρα Ντάνου από το Τμήμα Μέσων Ενημέρωσης και τον κ. Παναγιώτη Παναγάκη, διευθυντή του Κέντρου Πολιτισμού Έρευνας και Τεκμηρίωσης της Τ.τ.Ε. Τέλος, ευχαριστούμε την κ. Φιόρη Μεταλληνού, τον κ. Γιώργο Εγγλέζο, τον κ. Αριστοτέλη Κλαμαργιά και τον κ. Παύλο Κερασίδη για τη βοήθειά τους.

Πηγές:
- Καρδαμίτση-Αδάμη Μάρω, Τράπεζα της Ελλάδος, Τα κτίρια, ΤτΕ, Αθήνα 2011
- Α. Ι. Κλάδος, «Επετηρίς του Βασιλείου της Ελλάδος για το έτος 1837», Αθήνα 1837
- www.bankofgreece.gr
- Καρκάζης Κωνσταντίνος, Η ιστορική διαδρομή της νομισματικής μονάδας στην Ελλάδα, ΕΙΕ/ΙΒΕ, Αθήνα 2002
- Θεοδωρόπουλος Δημήτρης, «Εκεί που τυπώνονται τα ευρώ, οι δραχμές είναι μόνο στις προθήκες», «Βημαgazino», τχ. 494, σ. 30-33, 4/4/10
- Μαλαγκονιάρης Σταύρος, «Η ιστορία των καζίνων σε Μόντε Κάρλο και Ελλάδα έχει... ονοματεπώνυμο», ΕΦ.ΣΥΝ., 1/1/22

​​Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Κείμενο: Μιχάλης Γελασάκης / Φωτογραφίες: Χρήστος Τόλης 2.7.2023

 

Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (European Central Bank)

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) ιδρύθηκε την 1η Ιουνίου 1998 με πρόβλεψη της Συνθήκης του Άμστερνταμ (2 Οκτωβρίου 1997) για να διαχειρισθεί το ευρώ, το ενιαίο νόμισμα των 19 από τα 28 κράτη - μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εδρεύει στη Φρανκφούρτη της Γερμανίας.

Κύριοι στόχοι της ΕΚΤ είναι:

• Η διαφύλαξη της σταθερότητα των τιμών (μέσω της διατήρησης του πληθωρισμού υπό έλεγχο), ιδίως στις χώρες του ευρώ.
• Η σταθερότητα του δημοσιονομικού συστήματος με την εποπτεία των κεφαλαιαγορών και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
• Η χάραξη και η εφαρμογή της οικονομικής και νομισματικής πολιτικής της Ένωσης.

Στις αρμοδιότητες της ΕΚΤ συγκαταλέγονται:

• Ο καθορισμός των βασικών επιτοκίων για την ευρωζώνη και ο έλεγχος της προσφοράς χρήματος.
• Η διαχείριση των συναλλαγματικών αποθεματικών της ευρωζώνης και η αγορά ή πώληση νομισμάτων, όταν κρίνεται αναγκαία για τη διατήρηση της ισορροπίας των συναλλαγματικών ισοτιμιών.
• Η συμβολή στη διασφάλιση της κατάλληλης εποπτείας των κεφαλαιαγορών και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων από τις εθνικές αρχές, καθώς και της ομαλής λειτουργίας των συστημάτων πληρωμών.
• Η παροχή άδειας στις κεντρικές τράπεζες της ευρωζώνης να εκδίδουν χαρτονομίσματα του ευρώ.
• Η παρακολούθηση των τάσεων των τιμών και η αξιολόγηση του κινδύνου που αυτές συνεπάγονται για τη σταθερότητα των τιμών στην ευρωζώνη.

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αποτελείται από τα κάτωθι όργανα:

• Εκτελεστική Επιτροπή: Παρακολουθεί τη διαχείριση των τρεχουσών υποθέσεων της τράπεζας. Απαρτίζεται από 6 μέλη (1 πρόεδρο, 1 αντιπρόεδρο και 4 άλλα μέλη) που διορίζονται για 8 χρόνια από τους ηγέτες των χωρών της ευρωζώνης.
• Διοικητικό Συμβούλιο: Διαμορφώνει τη νομισματική πολιτική της ευρωζώνης και καθορίζει τα επιτόκια δανεισμού που επιβάλλει η Κεντρική Τράπεζα στις εμπορικές τράπεζες. Απαρτίζεται από τα μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής και από τους διοικητές των 17 κεντρικών τραπεζών των χωρών της ευρωζώνης.
• Γενικό Συμβούλιο: Όργανο με συμβουλευτικές και συντονιστικές λειτουργίες και συμμετοχή στην προετοιμασία της προσχώρησης νέων χωρών στην ευρωζώνη. Απαρτίζεται από τον πρόεδρο και τον αντιπρόεδρο της ΕΚΤ και από τους διοικητές των εθνικών κεντρικών τραπεζών και των 27 κρατών-μελών της Ε.Ε.

Η ΕΚΤ συνεργάζεται με τις κεντρικές τράπεζες και των 27 κρατών-μελών της Ε.Ε, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών (ΕΣΚΤ). Ηγείται των κεντρικών τραπεζών της Ευρωζώνης, δηλαδή των 17 χωρών της Ε.Ε. που έχουν υιοθετήσει το ευρώ. Η συνεργασία στο πλαίσιο αυτής της μικρότερης ομάδας τραπεζών αποκαλείται «Ευρωσύστημα». Η ΕΚΤ είναι απολύτως ανεξάρτητη από τα υπόλοιπα όργανα της Ε.Ε. και από τις εθνικές κυβερνήσεις των κρατών-μελών.

Πηγή: https://www.sansimera.gr/articles/235/319

© SanSimera.gr

Το Ιόνιο Πανεπιστήμιο αγόρασε το ιστορικό κτίριο της Τράπεζας της Ελλάδος

Προσύμφωνο αγοράς του ακινήτου της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ) υπέγραψε την Παρασκευή 7 Απριλίου ο Πρύτανης του Ιονίου Πανεπιστημίου, Καθηγητής Ανδρέας Φλώρος και ο εξουσιοδοτημένος για τον σκοπό αυτό εκπρόσωπος της Τράπεζας, ανώτατο διοικητικό στέλεχός της.

Πρόκειται για ένα ακίνητο συνολικού εμβαδού 1272,84 τ.μ., εντός οικοπέδου επιφανείας 1554,45 τ.μ. επί της οδού Δημάρχου Κόλλα, με εμβληματική σημασία και ιδιαίτερη ιστορική αξία, το οποίο βρίσκεται εντός του ιστού της παλαιάς πόλης της Κέρκυρας. Η απόκτηση του κτιρίου της ΤτΕ έχει για το Ιόνιο Πανεπιστήμιο ιδιαίτερη αξία, καθώς έρχεται να δώσει μια μερική, αλλά άμεσου χαρακτήρα λύση στο ευρύτερο κτηριολογικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει το Ίδρυμα στην πόλη της Κέρκυρας και επηρεάζει τόσο την βιωσιμότητα, όσο και την αναπτυξιακή προοπτική των ακαδημαϊκών δομών του Ιδρύματος.

Με την υπογραφή του προσυμφώνου, δίνεται πλέον η δυνατότητα στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο να εκκινήσει τις διαδικασίες για την λειτουργική διαμόρφωση των χώρων του κτιρίου βάσει των εκπαιδευτικών και ακαδημαϊκών αναγκών που θα καλύψει η χρήση του. Παράλληλα, τις επόμενες ημέρες θα πραγματοποιηθεί και η επίσημη διαδικασία παράδοσης – παραλαβής του κτιρίου, ενώ έχει ήδη δρομολογηθεί και η υπογραφή του οριστικού συμβολαίου αγοράς.

Η αγορά του ακινήτου συμφωνήθηκε προσφάτως από τους δύο φορείς, κατόπιν σχετικής πρότασης αγοράς που κατέθεσε το Ιόνιο Πανεπιστήμιο και ενέκρινε το Γενικό Συμβούλιο της Τράπεζας. Το συμφωνηθέν αντίτιμο της αγοράς είναι 2.400.000 ευρώ το οποίο θα καλυφθεί εξ ολοκλήρου από ήδη εγκεκριμένους πόρους του Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης.

ionio.gr

Κτίριο Υποκαταστήματος Θεσσαλονίκης - Άρχισαν να αφαιρούν τις μπογιές

Συνεργείο που εξειδικεύεται στον καθαρισμό μαρμάρων, άρχισε από το πρωί να απομακρύνει τις μπογιές που είχαν πετάξει άγνωστοι την περασμένη Τετάρτη στο κτίριο της Τράπεζας της Ελλάδος, στη διάρκεια πορείας διαμαρτυρίας για το δυστύχημα των Τεμπών.

Εξαιρετικά δύσκολο το έργο του συνεργείου καθαρισμού που ανέλαβε να καθαρίσει το διατηρητέο κτίριο της Τράπεζας της Ελλάδος, από τις κόκκινες μπογιές που πέταξαν άγνωστοι στη διάρκεια της πορείας που πραγματοποιήθηκε το βράδυ της περασμένης Τετάρτης, στο πλαίσιο των κινητοποιήσεων για το δυστύχημα των Τεμπών.

Τα μέλη του συνεργείου, με ειδικά καθαριστικά, βούρτσες και πλυστικά μηχανήματα υψηλής πίεσης, απομακρύνουν από τους μαρμάρινους κίονες και τις υπόλοιπες επιφάνειες, εκατοστό προς εκατοστό την μπογιά που έπεσε, διαδικασία που αναμένεται να διαρκέσει αρκετές ημέρες.

Σύμφωνα με πληροφορίες, ενδεχομένως να χρησιμοποιήθηκε είτε μίγμα από μπογιές, είτε συγκεκριμένο είδος χρώματος το οποίο αφαιρείται δύσκολα και η προσπάθεια που γίνεται είναι να επιστρέψουν τα μάρμαρα στην κατάσταση που ήταν, χωρίς να υποστούν φθορές.

 

grtimes.gr

Διατηρητέο του 1933 το κτίριο όπου στεγάζεται η Τράπεζα της Ελλάδος

Το κλασικού ύφους κτίριο του Υποκαταστήματος της Τράπεζας της Ελλάδος βρίσκεται επί των οδών Τσιμισκή και Ι. Δραγούμη και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα νεότερα μνημεία της  Θεσσαλονίκης, χάρη στην αρχιτεκτονική του σύνθεση και μορφολογία, αλλά και χάρη στην προνομιακή του πολεοδομική θέση. Έχει κηρυχθεί διατηρητέο σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.1469/50 και είναι εξέχον δείγμα μεσοπολεμικής αρχιτεκτονικής.

Άποψη από κάτω του τρούλου που καλύπτει την αίθουσα συναλλαγών

Όπως ενημερώνει και η Τράπεζα της Ελλάδος στην ιστοσελίδα της, η συγκεκριμένη θέση επιλέχθηκε το 1922 (μετά την πυρκαγιά του 1917, στο πλαίσιο των διαδικασιών ανασχεδιασμού της πόλης από την ομάδα του Γάλλου πολεοδόμου Ernest Hébrard) για τη δημιουργία καταστήματος της Εθνικής Τράπεζας.

Το τελικό σχέδιο του οικοδομήματος στηρίχθηκε στις προτάσεις που είχαν υποβάλει στο σχετικό διαγωνισμό του 1925 ο Aρ. Bάλβης (τρίτο βραβείο)  και ο Ν. Μητσάκης (έπαινος). Το κτίριο αποπερατώθηκε στις αρχές του 1933 και εγκαινιάστηκε στις 21 Mαΐου του ίδιου έτους.

Το αρχικό κτίριο προοριζόταν μόνο για την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος (ΕΤΕ). Ωστόσο, λίγο πριν από την έναρξη των εργασιών χωρίστηκε σε δύο τμήματα ώστε να στεγάσει και το εκεί Υποκατάστημα της Τράπεζας της Ελλάδος, η οποία είχε εν τω μεταξύ ιδρυθεί. Έγιναν σημαντικές τροποποιήσεις της αρχικής μελέτης για την κατάλληλη διαρρύθμιση των χώρων. Η συστέγαση των δύο καταστημάτων, της ΕΤΕ, με είσοδο από την οδό Μητροπόλεως και της Τράπεζας της Ελλάδος, με κεντρική είσοδο από την οδό Τσιμισκή, συνεχίζεται μέχρι σήμερα. 

Άποψη της αίθουσας συναλλαγών του Υποκαταστήματος

Στην αρχική κατασκευή εφαρμόστηκαν κάποιες πρωτοποριακές για την εποχή μέθοδοι, όπως η θεμελίωση του κτιρίου πάνω σε πασσάλους σύμφωνα με τη μέθοδο Franki για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα των υπόγειων νερών. O σκελετός του κτιρίου από οπλισμένο σκυρόδεμα, με βάση την πιο προηγμένη τεχνολογία της εποχής, καθιστούσε την κατασκευή ελαφρότερη.

Tο κτίριο αναπτύσσεται σε έξι συνολικά στάθμες (πέντε υπέργειες), με υπόγειο, ισόγειο, μεσοπάτωμα και τρεις ορόφους. Στα εσωτερικά μορφολογικά στοιχεία εγκαταλείπεται το αυστηρό κλασικό ύφος και υιοθετείται ένα βυζαντινό με στοιχεία ιταλικής αναγέννησης και κάποια Art deco. Η μεγάλη κεντρική του αίθουσα και οι περιμετρικοί χώροι, χαρακτηρίζονται από περίτεχνες οροφές, αψίδες και κίονες. Δεσπόζουσα θέση καταλαμβάνει ο ημισφαιρικός αλαβάστρινος τρούλος, που διαχέει φυσικό φωτισμό στην αίθουσα, μέσω υπερκείμενης θολωτής κατασκευής.

Το διάστημα 2005-2009, με την επίβλεψη της Τεχνικής Υπηρεσίας και τη συνδρομή της Υπηρεσίας Συντήρησης Έργων Τέχνης της Τράπεζας, έγιναν εκτεταμένες εργασίες για την αποκατάσταση του κτιρίου από τις φθορές που είχαν υποστεί τα διάφορα οικοδομικά στοιχεία από το χρόνο και τη χρήση, καθώς και για τη λειτουργική του αναβάθμιση.

Άποψη του Υποκαταστήματατος από την οδό Τσιμισκή

ΠΗΓΕΣ:

• Καρδαμίτση-Αδάμη, Μ. (2011), Τράπεζα της Ελλάδος. Τα κτίρια, Αθήνα.
• Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος και Υπουργείο Πολιτισμού (Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων Κεντρικής Μακεδονίας) (2009), Ήπιες Επεμβάσεις για την Προστασία των Ιστορικών Κατασκευών, Πρακτικά 3ου Εθνικού Συνεδρίου, εκδόσεις Ιανός.

bankofgreece.gr